         |
         |
|
|
|
|
|
|
|
|
Każdy ma swoją jedyną melodię istnienia (Maria Janion) Pomysł wystawy odnosi się do pojęcia transgresji, jako dążności do rozwoju w różnych wymiarach, w tym samorealizacji samego siebie, dzięki czemu możemy przekraczać własne dotychczasowe możliwości rozwoju - duchowego i emocjonalnego. Transgresja to też dążność do poznawania nowych zjawisk, informacji o świecie lub człowieku. Możemy więc to rozumieć jako przenikanie się różnych doświadczeń i doznań, co sprawia, że twórca ma szansę na przekraczanie własnych dotychczasowych granic. Transgresja osobista obejmuje wszystkie te działania, które są nowe i zarazem często odkrywcze. Mówiąc o tym zjawisku warto również wspomnieć o wartościach romantycznych, na co między innymi wskazuje w swoich badaniach Maria Janion, wybitna znawczyni kultury XIX i XX wieku, historyczka literatury, idei i wyobraźni oraz polskiego romantyzmu. Tytuł wystawy zaczerpnięty został z rozważań nad problemem transgresji autorstwa Marii Janion. Badając okres romantyzmu autorka tomów wydawniczych pt. Transgresje stwierdziła, iż polski romantyzm, w przeciwieństwie do innych krajów europejskich, rozciągnął się na cały XX wiek. Wyróżniła trzy kulminacje w tym okresie – okres przed wybuchem II Wojny Światowej, czas II Wojny Światowej i czas powojenny. Według Janion Solidarność przejęła i po swojemu rozbudowała romantyczną kulturę emocjonalną, szczególnie jej patetyczny patriotyzm. W swoim słynnym przemówieniu wygłoszonym podczas przerwanego wprowadzeniem stanu wojennego Kongresu Kultury Polskiej Maria Janion postulowała, by ten wielki emocjonalny zryw przekształcić w pracę intelektualną. Idąc dalej tym tropem, to Maria Janion wielką rolę w całym ruchu Solidarności przypisała kobietom, które heroicznie wspierały swoich mężów, braci i ojców internowanych w okresie stanu wojennego. To one, jej zdaniem, były znakomitymi redaktorkami podziemnych broszur, intelektualistkami sprawdzającymi się w jawnej i tajnej komunikacji, ale i także świetnie wywiązującymi się w ukrywaniu ludzi. Moje zaciekawienie rozważaniami Marii Janion miało duży wpływ na koncepcję wystawy, ale wzięła się ona także z refleksji nad ostatnio bardzo intrygującym trendem zjawisk feministycznych. Zresztą to też częściowo, jak widać, pokrywa się tezami zawartymi w pismach teoretycznych badaczki. Moja uwaga jest jednak bardziej skupiona na różnego rodzaju „czarnych protestach” różnych grup społecznych, w tym także kobiet jako oddzielnej kategorii. Jak wiemy, wszelkiego rodzaju postawy opozycyjne to nie tylko domena współczesności. W tym miejscu chcę przywołać dwie bardzo ciekawe osobowości polskiej sztuki. Mam na myśli Ewę Partum i Ewę Bloom Kwiatkowską. Pierwsza z nich w 1971 roku zrealizowała na łódzkim Placu Wolności pracę pt. Legalność przestrzeni. W obrębie placu stanął las znaków drogowych i tabliczek o spotykanej powszechnie lub wymyślonej treści, które zakazywały różnych czynności typu - zakaz wjazdu, cisza i zabrania się uprawy czegokolwiek. To ostatnie hasło odnosiło się w bezpośredni sposób do protestów studenckich w ramach tzw. paryskiej wiosny z 1968 roku. Z kolei Ewa Bloom Kwiatkowska w 1989 roku spaliła wszystkie swoje prace na znak protestu przeciwko zbrodniczym ideom totalitarnym. Obecnie, po kilkudziesięciu latach, tamte gesty artystek mogą stać się impulsem do reinterpretacji i do działań w wymiarze sztuki, a nie tylko odtwórczych udziałach w protestach. W tym kontekście z uznaniem oceniłem czynny udział Arka Pasożyta w Ogólnopolskim Strajku Kobiet 18 stycznia 2018 roku w Toruniu, na którym pojawił się z reprodukcją Damy z łasiczką, oprawioną w ramę i z domalowaną kominiarką na twarzy tytułowej bohaterki dzieła. Ideę wystawy pt. Transgresja pracowników Zakładu Plastyki Intermedialnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i zaproszonej grupy studentów rozumiem jako chęć odniesienia się do tak sformułowanego, wielowymiarowego zagadnienia. Paradoksalnie sprzyjającym momentem na podjęcie tematu jest obecna sytuacja społeczno – polityczna w Polsce. Do tego, dodatkowym bodźcem do transgresyjnych przemyśleń jest fakt, iż wystawa odbywa się we Lwowie. Wierzę, że będzie to wspólna wyprawa do granic poznania samego siebie i przyczynek do rozważań nad tym zagadnieniem. Kurator wystawy - prof. Marian Stępak Uczestnicy wystawy: dr Dorota Chilińska, dr Joanna Chołaścińska, dr hab. Witold Jurkiewicz, dr hab. Anna Kola, prof. Marian Stępak, dr Tomasz Wlaźlak. Studenci: Magda Górska, Olga Grybowicz, Kasper Hein, Daniel Lewan, Dawid Lewandowski, Alina Śmietana. |
